گیلان امروز، رقیه ابراهیم زاده اصلی- دومین سمینار سراسری «اپتومتری» با موضوع استرابیسم و دید دو چشمی به همت انجمن اپتومتری و همکاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در هتل کادوس برگزار و طی آن در مورد آخرین دستاوردها در زمینه انحرافات چشمی، تنبلی چشم، تجویز عینک و... بحث و تبادل نظر شد.

دکتر یوسف زاده چابک، رییس دانشگاه علوم پزشکی گیلان، با حضور در این سمینار، ضمن قدردانی و تشکر از انجمن اپتومتری استان گیلان که با کمک هم این سمینار ارزشمند را برگزار کردند، گفت: با توجه به توانمندی هایی که در استان گیلان در حوزه چشم پزشکی فراهم شده است و توانمندی های بالینی این حوزه، انتظار داریم رشد خوبی در روند آموزشی این رشته داشته باشیم و بتوانیم رزیدنت هایی را در رشته چشم پزشکی و بینایی سنجی آموزش دهیم.

وی تاکید کرد: با توجه به این که استان گیلان یک استان سالمند محسوب می شود، بیماری هایی مانند دیابت و بیماری های غیر واگیر و حتی بیماری های چشمی در گیلان شیوع بیشتری پیدا کرده، به طوری که نیاز ما به فعالیت در این حوزه اجتناب ناپذیر خواهد بود. و در این زمینه، بایداز نیروهای تخصصی چشم پزشکی مانند اپتومتری استفاده کرد و دانشگاه علوم پزشکی گیلان در صدد است در آینده رشته بینایی سنجی را راه اندازی کند.

لازم به ذکر است در این سمینار دو روزه که با حضور مهمانانی از سراسر کشور برگزار شد حدود سی سخنرانی علمی توسط اساتید چشم پزشک و اپتومتریست ها ارایه شد. در حاشیه این سمینار با چند نفر از عزیزان گفت و گو کردم که در ادامه به نظرتان می رسد:

سن تشخیص در استرابیسم چشمی (لوچی) بسیار مهم است

دکتر عبدالرضا مدقالچی، جراح و متخصص چشم و فلوشیپ چشم اطفال و دبیر علمی این سمینار گفت: مباحثی که اینجا مطرح شد بیشتر در مورد مشکل استرابیسم چشمی که در زبان عامیانه به آن لوچی می گوییم و عیوب انکساری و ضعیفی چشم و اختلالات دید دو چشمی بوده است. لوچی یکی از مباحث مهم در چشم پزشکی است. البته چشم پزشکی شاخه های متعددی دارد از جمله شبکیه، قرنیه، الاستیک، چشم پزشکی اطفال، استرابیسم و... . همکاران اپتومتریست هم در واقع قسمتی از کارهای ما را انجام می دهند. فیلدی که مربوط به چشم پزشکان و اپتومتریست ها هست و با هم کار می کنند موضوع استرابیسم و اختلالات دید دو چشمی و عیوب انکساری است. ما معمولا سمینار چشم پزشکی در گیلان یا تهران داریم، اما همکاران اپتومتریست علاقمند بودند سمینار مشترکی داشته باشیم که مربوط به کار آن ها هم باشد و بدین خاطر این سمینار را با امتیاز بازآموزی برگزار کردیم.

-وی در پاسخ به این سوال که آیا درصد مبتلایان به لوچی چشم در جامعه کنونی با قدیم فرقی کرده است؟ گفت: به لحاظ درصدی خیر. چون معمولا در جوامع حدود چهار تا پنج درصد افراد این مشکل چشمی را پیدا می کنند. اما مهمترین نکته در این خصوص این است که اگر این بیماری درمان نشود ممکن است به از بین رفتن دید منجر شود.مثلا اگر میزان این بیماری را با سی سال پیش مقایسه کنیم باید بگویم آن موقع این بیماری از ابتدا کمتر تشخیص داده می شد و کمتر درمان می شد و به همان نسبت عوارضش بیشتر بود. در واقع هدف ما از این سمینار و همایش های مشابه اطلاع رسانی و پیگیری بیشتر هست. چون متاسفانه یا خوشبختانه این بیماری در سنین پایین بوجود می آید و بچه ها ممکن است نتوانند به موقع ناراحتی خود را ابراز کنند.

-وی همچنین در پاسخ به سوال دیگر گیلان امروز مبنی برا اینکه آیا در بینایی سنجی کودکان قبل از ورود به مدرسه این بیماری مورد توجه و شناسایی قرار می گیرد یا نه؟

گفت: یکی از عوارض استرابیسم این است که اگر کسی انحراف چشم دارد ممکن است تنبلی چشمش هم بیشتر شود و به عکس.ولی ممکن است هر دو حالت جدا از هم نیز وجود داشته باشد.امکاناتی که امروز داریم به لحاظ درمانی طبیعتا بیشتر شده است. مثلا چندین سال پیش بچه های زیر چهار سال اصلا درمان نمی شدند یعنی معاینه نمی شدند چون امکانات کم بود. و معیار معاینه فقط یک تابلوی مقوایی جهت بود و بچه زیر چهار سال نمی تواند جهت را تشخیص بدهد. ولی امروزه با توجه به سرمایه گذاری که دولت در این بخش انجام داده و با ابزارهای جدید ما می توانیم تشخیص را در سنین زیر چهار سال هم انجام بدهیم. چون سن تشخیص در این بیماری بسیار مهم است. و هر چه در سنین کودکی تشخیص داده شود درمان بهتر خواهد بود. هر چند بعضی مطالعات تشخیص را تا سن هفده سالگی هم عنوان کرده اند ولی این نباید باعث شود که در این کار مهم تعلل و تاخیر داشته باشیم. البته بچه به هنگام تولد توسط چشم پزشک معاینه می شود تا اختلالات ظاهری نداشته باشه و چنانچه آب مروارید و آب سیاه داشت در همان لحظات اول شناسایی بشود. در هر صورت هم افزایی کار چشم پزشکان با اپتومتریست ها در این بخش بسیار با ارزش خواهد بود.

نرخ افزایش نزدیک بینی خیلی زیاد شده است

دکتر ابراهیم جعفرزاده پور، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران و مدیر گروه اپتومتری نیز در حاشیه این سمینار در مصاحبه با گیلان امروز شرکت کرد.

-وی در پاسخ به این سوال که وضعیت سلامت چشم در گیلان چطور است گفت: من به واسطه مسئولیتی که در انجمن چشم پزشکی ایران دارم و همچنین دارای برد تخصصی اپتومتری هستم باید بگویم واقعیت این است که استان گیلان یکی از بهترین استان ها به لحاظ سطح اپتومتری محسوب می شود. ما سرانه خوبی در بخش اپتومتریست در گیلان داریم. که با توجه به قدمت و سابقه علمی و فرهنگی گیلان غیر از این هم انتظار نمی رود. دانشگاه علوم پزشکی گیلان نیز مدتی است که درخواست راه اندازی رشته اپتومتری را در این دانشگاه داشته است که با توجه به سیاست های وزارت بهداشت به لحاظ داشتن فضای آموزشی، هیات علمی و نظایر آن در حال بررسی است. البته این رشته در سال 1352 در کشور راه اندازی شد. البته در سال 1902 در امریکا رشته آکادمیکی بوده ولی در خیلی از کشورها مثل سویس، آلمان و... خیلی دیر این رشته راه اندازی شد چون طبقه بندی سطح خدمات در بخش نبود. در حالیکه کسی که می خواهد چشم پزشکی بخواند باید هفت سال چشم پزشکی بخواند بعد چهار سال تخصص بگیرد. آنوقت اگر کسی پس از این همه وقت و هزینه فقط بخواهد نمره عینک تعین کند اصلا مقرون به صرفه نیست. بنابراین افرادی چهار سال درس می خوانند به صورت هدفمند برای تجویز عینک یا تجویز لنز یا غربال گری و تشخیص اولیه بیماری های مرتبط و اطلاعاتی را پیدا می کنند. تا در سیستم مراقبت های پزشکی جایگاه اول در بخش سلامت چشم و تشخیص بیماری های مرتبط را داشته باشند. که در کشور ما هم در خیلی از بیمارستان ها دارد شکل می گیرد و فرد اول توسط اپتومتریست معاینه می شود. البته بیش از هفتاد درصد مراجعه به مطب های چشم پزشکی و مطب های اپتومتری عیوب انکساری است. و متاسفانه عیوب انکساری (کم بینایی و نابینایی)مهمترین دلیل اختلالات بیماری چشمی در کشور ما است. و اگر برای این افراد عینک درستی تجویز بشود این افراد می توانند افراد مستقلی باشند.

-آیا عیوب انکساری از بدو تولد وجود دارد؟ عمدتا زمینه ژنتیکی دارد که می تواند در بدو تولد باشد و یا همزمان با افزایش سن بروز پیدا کند. اما نکته مهم این است که ما پدیده ای را در کل جهان داریم که ایران هم جزو آن است و به آن می گوییم «سونامی نزدیک بینی» چون افزایش استفاده از صفحات دیجیتال بویژه گوشی، لب تاب، تبلت و سایر امکانات دیگر که باعث می شود چشم افراد برای ساعات زیادی روی صفحات دیجیتال متمرکز بشود ثابت کرده که می تواند باعث ایجاد عیوب انکساری به ویژه نزدیک بینی شود. و به نظرم باید اطلاع رسانی درستی در این زمینه انجام شود.

-خب با توجه به این که روز به روز استفاده از این وسایل دارد بیشتر می شود آیا چنین چیزی امکان پذیر خواهد بود؟

ببینید در تمام دنیا که این موضوع دنبال شده نرخ افزایش نزدیک بینی خیلی زیاد شده است. مثلا در کره جنوبی، چین، ژاپن که افراد مدام سرشان در گوشی است اگر یک تصویر غیر انتخابی از جامعه شان گرفته شود متوجه خواهید شد که چقدر افراد عینکی در جامعه شان زیاد است. مطالعات علمی مبتنی بر شواهد در جاهای مختلف دنیا خیلی انجام شده در آسیا، اروپا،آمریکا و حتی در شهرهای مختلف ایران هم نشان داده شده که ارتباط معنا داری بین استفاده از این وسایل و مشکلات چشمی از جمله نزدیک بینی وجود دارد.

-آیا جدولی دارید که جایگاه سلامت چشم را در استان های مختلف کشور نشان دهد؟

نه، متاسفانه چنین جدولی نداریم. چون شاخص های سلامت چشم خیلی متنوع است. شاخصی را سازمان بهداشت جهانی مطرح می کند. شاخص دیگری را اپتومتری تعیین می کند. ویک شاخص کلی داریم که در کشورهای توسعه یافته وجود دارد.

بر اساس چیزی که سازمان بهداشت جهانی به عنوان طرح بیست بیست ارایه داد توصیه شده که پیشگیری بشود از آب مروارید و آب سیاه. یعنی افرادی که دچار کوری ناشی از آب مروارید و آب سیاه هستند به موقع پیشگیری بشوند. طبعا جاهایی که این پیشگیری را انجام می دهند شاخص بهتری را خواهند داشت. یا در بعضی از کشورهای توسعه یافته تغییراتی که در شبکیه به خاطر افزایش سن ایجاد می شود کنترل و بررسی می شوند.

-آیا تعداد بیماران چشمی به نسبت جمعیت برآورد نمی شود؟ این شاخص اپیدمیولوژیک است و در ایران این شاخص آماری دقیق را در تمام شهرها و استان های کشورمان متاسفانه نداریم.

-و یا از نظر زندگی در مناطق جغرافیایی مختلف کشور آماری در مورد بیماری های چشمی دارید؟ متاسفانه آن هم به طور دقیق خیر. ولی از نظر علمی ثابت شده افرادی که در فضاهای وسیع و سبز زندگی می کنند مثل شرایط جغرافیایی و اقلیمی در استان های شمالی شانس ابتلا به بیماری های چشمی ناشی از قرار گرفتن در فضاهای بسته و مشکلات نزدیک بینی کمتر است.

البته ما مطالعه ای هم انجام دادیم در روستای گوران در استان گیلان. و مشاهده کردیم در مقایسه با شرایط جمعیتی هم سن و سال های آن افراد در استانی مثل هرمزگان مشکلاتی مثل آب مروارید، آب سیاه و مشکلات دیگر چشمی خیلی خیلی کمتر است. شاید به خاطر تغذیه و یا شرایط محیطی باشد. چون واقعا هنوز کاملا نمی دانیم.

-پیر چشمی معمولا از چه سنی شروع می شود؟ پیر چشمی در ایران از حدود 38 سالگی شروع می شود تا حدود 42 سالگی. در کشورهای اسکاندیناوی از حدود 46 سالگی پیرچشمی شروع می شود. که البته تنها عارضه این پیر چشمی هم این است که فرد برای مطالعه نیاز به عینک دارد.

-مشکلات آب مروارید و آب سیاه بیشتر در چه سن و سالی بروز می کند؟

آب مروارید معمولا در میانسالی ایجاد می شود و بستگی به زمینه ژنتیکی و همچنین محیطی فرد دارد. ثابت شده قرار گرفتن در معرض مستقیم نور خورشید(صیادان،کسانی که از عینک آفتابی مناسب استفاده نمی کنند و نظایر آن ها) بیشتر باعث این مشکل می شود. و همچنین در افرادی که مشکلات تغذیه ای دارند بیشتر است. آب مروارید هم باعث می شود عدسی چشم کم کم کدورت پیدا کرده و شفافیتش را از دست بدهد که دید فرد را مختل می کند.اما اگر به موقع تشخیص داده و جراحی بشود. یعنی عدسی مشکل دار از چشم خارج شود و به جای آن یک عدسی پلاستیکی مخصوص گذاشته شود فرد دیدش را به دست می آورد. ولی مشکل عمده این است که گاهی افراد توجه نمی کنند و تشخیص داده نمی شود که مخاطره آمیز خواهد شد.

-در مورد خال یا لکه ای هم که گاه در چشم ایجاد می شود لطفا کمی توضیح بدهید.

خال ها یا تغییرات رنگدانه های چشم همیشه باید مورد بررسی قرار بگیرد چون بعضی از آن ها ممکن است مورد خاصی نداشته باشند و مثل هر خال سطحی که روی پوست ممکن است باشد در چشم هم بوجود آید ولی بعضی دیگر نیاز به توجه دارد خصوصا اگر فرد تغییراتی را در دیدش حس کند.

وحدت رویه و ارتقای هر چه بیشتر اپتومتری از اهداف سمینار است

دکتر سیده فاطمه میرجانی، اپتومتریست و دبیر اجرایی سمینار نیز با بیان این که دور اول سمینار 30 آبان و اول آذر 92 در رشت بوده است گفت: آن سمینارهم توسط دانشگاه علوم پزشکی گیلان با موضوع عدسی های کانتکت که دبیر علمی آن آقای دکتر پنج تن پناه و دبیر اجرای اش خودم بودم. دومین همایش هم با موضوع استرابیسم( دید دو چشمی) از سوی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با همکاری انجمن اپتومتریست های گیلان برگزار می شود. و در این همایش کشوری سعی شده آخرین دستاوردهای درمان انحراف چشم، تجویز عینک و...ارایه شود. و خوشبختانه استقبال بی نظیر و فراتر از حد انتظارمان بوده است. و تلاش ما نیز بر این است که با وحدت رویه و ارتقای هر چه بیشتر اپتومتری خدمات کیفی تری به بیماران و مراجعه کنندگان ارایه کنیم.