علی احمدی *

با گذشت بیش از چند دهه از تهیه طرح‌های شهری، سیاستگذاری در هر دو بعد عملی و نظری لایه‌ای مغفول در نظام توسعه شهری ایران بوده است. در غیاب سیاست‌های شهری مدون و مکتوب، برنامه های شهری فاقد انسجام بوده و کنشگران مختلف مطابق با سیاست‌های ذهنی پیش فرض اقدام به برنامه‌ریزی و طراحی شهری می‌نمایند. شهرنشینی طی چند دهة اخیر موجب افزایش بی سابقة جمعیت شهری، ایجاد تغییرات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، حقوقی، شهری و رشد شهری شده و در حال حاضر روند شهرنشینی چنان گسترش یافته است که زمین را به یک جهان شهری تبدیل نموده است. امروزه چالش‌های شهرسازی، یکی از مسائل مهم و کلیدی در برنامه ریزی شهری محسوب می شود و پیامدها و تاثیرات غیر قابل انکاری بر شهر و محیط زندگی ما دارد. آلودگی هوا، تراکم جمعیت و ترافیک، کمبود سرانه خدمات عمومی، مدیریت نامناسب پسماند، بحران‌های زیست‌ محیطی، مسائل اجتماعی و فرهنگی و ده‌ها مساله ریز و درشت امروزه شهرهای مهم ایران را تهدید به زیست‌‌‌ناپذیری در آینده نزدیک می‌کنند. بسیاری از قوانین، آیین‌‌‌نامه‌‌‌‌‌ها، بخشنامه‌‌‌‌‌ها و ضوابط و مقررات ملاک عمل در حوزه شهرسازی و معماری کشور، عموما مصوب دهه‌های‌‌‌‌‌گذشته بوده و بالطبع پاسخگوی نیازهای امروز جامعه ایرانی و برنامه‌‌‌ریزی شهرهای کشور نیست و بسیاری از تدابیر و تمهیدات آنها با مقتضیات زمانی و مکانی عصر حاضر سازگاری ندارند؛ به‌‌‌رغم آنکه قریب پنج دهه از زمان اجرای برخی قوانین مسکن و شهرسازی می‌‌‌گذرد هنوز محتوای قابل استناد و مطلوبی در این زمینه حاصل نشده است. طرح‌‌‌هایی به اصطلاح فیزیکی و کالبدی که با تدوین احکام سلبی و ایجابی منتج از رویکرد فن‌‌سالارانه، قصد دارد نحوه استفاده از اراضی و منطقه‌‌‌بندی مربوط به حوزه‌‌‌های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری، کشاورزی و... را در شهر مشخص کند. فارغ از نقض بسیار در اجرای همین طرح‌‌‌های ارتجاعی و منسوخ، فی‌الواقع نقص ماهوی این طرح‌‌‌ها و عدم‌‌‌تطبیق آنها با واقعیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، موجبات عدم‌‌‌تحقق و شکست آنها در چند دهه اخیر بوده است. بی‌‌‌توجهی به منابع درآمدی پایدار و مشروع شهری، غفلت از ارزش‌‌‌های تاریخی و فرهنگی، عدم‌‌‌درک بازار و اقتصاد شهری، تثبیت غلط و تحمیلی کاربری‌‌‌های عمومی شهری در اراضی بزرگ مقیاس دولتی و مستثنیات رها شده بدون توجه به تحقق‌‌‌پذیری آنها و ده‌ها و صدها آفت کوچک و بزرگ که عملا این روند از نابرنامه‌‌‌ریزی در کشور را در ساحت شهری رقم زده است. امید است با اتخاذ سیاست‌های صحیح شهرنشینی و بازبینی در طرحهای شهرسازی گامی نو در راستای تحقق اهداف توسعه کلانشهرها برداشته شود.

 *کارشناس واحد فنی شهرسازی، شهرداری منطقه 3 رشت