شنبه, 24 آذر 1403
شنبه, 24 آذر 1403
Saturday, 14 December 2024
روزنامه گیلان امروز [ شماره ۶۶۴۶ ]

 

بخش فرهنگی - «محمدعلی بهمنی» اتفاق بزرگی را در سپهر ادبی کشور رقم زد؛ حلقه واسط منعطف و خیرخواهانه ای برای انتقال فرآیند کلاسیک و مدرن غزل به دوره پست مدرن داشت و به همه ارکان این گونه شعری وفادار بود اما بر سر غزل پست مدرن، حمیت و غیرتی داشت تا بتواند سنگ بنای هنر تخصصی خود را در میان دوستداران وافر این گونه تکثر دهد.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، ساحت ادبی کشور، یکی از تاثیرگذارترین چهره های خود را از دست داد. چهره ای که توانست ضمن واسطه شدن میان انگاره های غزل دیروز و امروز، وجوه فنی این بداعت را ارتقا داده و آن را با ارزش افزوده ای همراه کند که محک و خوانایی آن برای نسل های امروزی از لذت فراوانی برخوردار است.

سادگی، مثبت اندیشی و گزارش صریح و درست از مناسبات فردی و اجتماعی در اشعار و ترانه های بهمنی سبب شد تا شاعر خیلی زود بتواند جایگاه حقیقی خود را در میان شعرای معاصر بیابد

بهمنی مصراعی دارد که امروز با اطمینان می توانیم آن مصراع را سنگ بنای هنر او در شعر بدانیم. او سروده بود: «جسمم غزل است اما، روحم همه نیمایی است». همین بدعتی که بهمنی به آن باور داشت، فوران جریانی ادبی در عصر کنونی شد. جایی که وی تمام مزیت های غزل سنتی و ابتکارات شعر نیمایی را با یکدیگر تلفیق کرد و به سرایشی رسید که نمونه آن، در سپهر ادبی کشور کمون و بروز چندانی نداشت.

همین خصیصه جالب سبب شد تا وی در عرصه ترانه نیز همپای غزل، دیده و فهمیده شود. در دهه های اخیر و علی الخصوص از اواخر دهه ۷۰ تا به امروز، نسل جوان بیشتر او را با ترانه های ماندگارش می شناسند.

آن عنصری که سبب شد تا بهمنی بتواند همپای غزل، در سرایش ترانه نیز به مرزهای جاودانگی برسد، بیان استعارین ساده از رئالیسم های اجتماعی بود. او برای چنین چارچوبی، خود را محصور قیدها و صفت ها نکرد. زوائد را از شعرش گرفت و مستقیما، هسته مرکزی سوژه اش را مورد پردازش قرار داد.

اینجا برای از تو نوشتن هوا کم است

دنیا برای از تو نوشتن مرا کم است

اکسیر من نه این که مرا شعر تازه نیست

من از تو می نویسم و این کیمیا کم است

سرشارم از خیال ولی این کفاف نیست

در شعر من حقیقت یک ماجرا کم است

تا این غزل شبیه غزل های من شود

چیزی شبیه عطر حضور شما کم است

گاهی ترا کنار خود احساس می کنم

اما چقدر دل خوشی خواب ها کم است

خون هر آن غزل که نگفتم به پای توست

آیا هنوز آمدنت را بها کم است

همین صناعت، در ترانه های بهمنی، شکل صریح تری پیدا می کند و چون برآمده از حقیقت های روز جامعه است، خیلی زود به دل مخاطب می نشیند. البته در این هنرنمایی، یک عنصر مهم دیگر نیز به چشم می خورد و آن اینکه عمده اشعار و ترانه های بهمنی، از زبان اول شخص مطرح می شود و شاعر آگاهانه از آن فضای پندگونه و روایت سوم شخص پرهیز می کند به همین دلیل این همانی شگرفی میان اتمسفر عموما عاشقانه شاعر با مخاطبش ایجاد شده و ارتباطی ساده و فراگیر میان فحوای آن غزل و ترانه با خواننده اش به وجود می آید.

ساده بگم دهاتی ام

اهل همین نزدیکیا

همسایه روشنی و هم خونه تاریکیا

ساده بگم ساده بگم

بوی علف میده تنم

هنوز همون دهاتی ام

با همه شهری شدنم

باغ غریب ده من

گل های زینتی نداشت

اسب نجیب ده من

نعلای قیمتی نداشت

اما همون چار تا دیوار

با بوی خوب کاگلش

اما همون چن تا خونه

با مردم ساده دلش

برای من که عکسمو مدتیه تو آب چشمه ندیدم

برای من که شهری ام از اون هوا دل بریدم

دنیاییه که دیدندش

اگرچه مثل قدیما

راه درازی نداره

اما می دونم که دیگه

دنیای خوب سادگی

به من نیازی نداره

بهمنی با این سبک ساختاری در غزل و ترانه، توانست ساحت این هنرها را که جرقه آن با سیمین بهبهانی،منوچهر گلستانی و حسین منزوی زده شده بود، با فهم امروزی مخاطبانش، به روز کند. می دانست پس از کهن الگوهای غزل سنتی و ذوق زدگی های افراطی که به واسطه مناسبات عموما اجتماعی در پس غزل مدرن وجود دارد، مخاطب در پی یک هوای تازه است. بهمنی این هوای تازه را با غزل پست مدرن خود برای مخاطبان به یادگار گذاشت. در چنین فضایی، او با کمترین مخالفتی همراه بود و توانست مرزبندی چنین نگاهی را در غزل و ترانه، با فراغی بال بگستراند و جریانی را برای شاعران نوپا بیافریند که به چنین سبکی، پروبال دهند.

با همه بی سر و سامانی ام

باز به دنبال پریشانی ام

طاقت فرسودگی ام هیچ نیست

در پی ویران شدن آنی ام

آمده ام بلکه نگاهم کنی

عاشق آن لحظه طوفانی ام

دل خوش گرمای کسی نیستم

آمده ام تا تو بسوزانی ام

آمده ام با عطش سال ها

تا تو کمی عشق بنوشانی ام

ماهی برگشته ز دریا شدم

تا تو بگیری و بمیرانی ام

خوب ترین حادثه می دانمت

خوب ترین حادثه می دانی ام؟

حرف بزن ابر مرا باز کن

دیرزمانی است که بارانی ام

حرف بزن حرف بزن سال هاست

تشنه یک صحبت طولانی ام

ها...به کجا می کِشی ام خوبِ من؟

ها...نکشانی به پشیمانی ام!

امروز اما جای خوشوقتی بسیار است وقتی می بینیم تفکر بهمنی در زمان حیاتش به شدت درک شد و این برخلاف حقیقتی است که برای بسیاری از شاعران جریان ساز این کهن دیار رقم خورده است. سادگی، مثبت اندیشی و گزارش صریح و درست از مناسبات فردی و اجتماعی در اشعار و ترانه های بهمنی سبب شد تا شاعر خیلی زود بتواند جایگاه حقیقی خود را در میان شعرای معاصر بیابد و صاحب کرسی شود. او خود را دربند کوتاهی و بلندی مصراع ها نکرد و از نزاع های فرسایشی جریان معاصر در حوزه شعر، فاصله ای هوشمندانه گرفت. امروز طرفداران غزل پست مدرن به اندازه ای است که می تواند پرچم این نگاه را در ادبیات امروز در اهتزاز نگاه داشته و بر طرفداران این گونه محبوب ادبی که میراث محمدعلی بهمنی است، بیفزاید.

 

 

 

به اشتراک بگذارید:

نظر شما:

security code
طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان