گیلان امروز- برنج قهوه‌ای به دلیل حفظ پوسته یا سبوس خود ارزش غذایی بالایی دارد و مصرف آن برای رفع برخی مشکلات گوارشی و بیماری‌هایی نظیر دیابت مفید است اما رنگ نامتعارف آن سبب شده تا در سبد هزینه های خانواده‌ها جا نگیرد و در حسرت ورود به آشپزخانه‌ها و رستوران‌ها بماند.

برنج از محصولات کشاورزی پر مصرف در اکثر کشورها به حساب می آید و به طور معمول در پخت بیشتر غذاها مصرف می شود و بیش از آن دانه های بلورین و اشتهاآور این ماده غذایی زینت بخش سفره ها و مهمانی های ما ایرانی هاست.

هر گونه برنج که از شالیزار برداشت می شود ابتدا رنگی قهوه ای دارد و در برنجکوبی ها طی فرایندهای شالیکوبی و سورتینگ (پاک کردن)، پوسته یا سبوس خود را از دست می دهد و به رنگ سفید و روشن در می آید و به عقیده کارشناسان تغذیه و سلامت، این فرایند سبب از بین رفتن بخش مقوی، مغذی و پر ویتامین آن می شود و مصرف مستمر برنج سفید با ابتلا به بیماری های گوارشی و دیابت ارتباط مستقیم دارد.

در حالی که مراکز و موسسات تحقیق و ترویج کشاورزی و بهره برداران برنج، برنامه هایی همچون افزایش تولید، بهره وری گونه های متنوع، معرفی ارقام پرمحصول، زودپخت و دارای نیاز آبی کم را پیگیری می کنند اما معرفی و ترویج مصرف برنج قهوه ای که خواص و این روزها طرفدارانی هم دارد و برای سلامتی مفید است، متولی خاصی ندارد.

هرچند کارهای تخصصی و تحقیقاتی با هدف های درخشان، جایگاه و اهمیت خود را دارد و باید مدام پیگیری و نتایج حاصله به کشاورزان ارائه شود اما ضرورت آشنا کردن ذائقه مردم با برنج قهوه ای نیز جای خود را دارد.

مهجوریت و غربت این محصول به اندازه ای است که در استان گیلان به عنوان بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و با کیفیت برنج  کشور، بیشتر مردم با طعم آن آشنا نیستند.

گیلان با داشتن ۲۳۸ هزار هکتار شالیزار رتبه اول کشور را از لحاظ سطح زیرکشت و رتبه نخست میزان تولید برنج را داراست و هاشمی، علی کاظمی، صدری، حسنی و دیلمانی جزو رقم های کیفی و ارقام گوهر و سپیدرود انواع پرمحصول برنج گیلان محسوب می شوند اما برنج قهوه ای در خانه ها، رستوران ها یا تالارهای پذیرایی و بین راهی استان طبخ نمی شود.

هر چند این اواخر به دلیل اقبال مردم به کاهش وزن و پرهیز از چاقی و اضافه وزن مواردی از ورود برنج قهوه ای در رژیم غذایی عده معدودی مشاهده می شود ( به دلیل فیبر بالای این محصول در کاهش اشتها موثر است) اما همچنان در سبد هزینه های خانوارهای ایرانی جایی ندارد.

فواید برنج قهوه ای

دانه کامل برنج (شلتوک) چند لایه یا پوسته دارد که اگر لایه نخست آن که غیرخوراکی است برداشته شود، برنج قهوه ای سبوس دار با مواد مغذی و مفید به دست می آید و اگر چند لایه آن برداشته شود، برنج سفید استحصال می شود.

کشت غالب در شهرستان آستارا  واقع در غرب گیلان، برنج است اما نوع قهوه ای آن در این شهرستان همچنان گمنام و مهجور است به طوری که کارشناس بهداشت تغذیه شبکه بهداشت و درمان آستارا از اینکه این رقم برنج اغلب برای خوراک مرغ و طیور مصرف می شود، ابراز تاسف می کند.

غلامرضا آبادی خواه سرشار بودن این رقم برنج از ویتامین ها و بخصوص فیبر را مانع جذب مواد سرطانزا در روده می داند و برنج قهوه ای را به سبب دارا بودن مواد ویتامینه زیاد و فیبر بالا برای کاهش شدت بیماری دیابت و تعادل عملکرد دستگاه گوارش مفید عنوان می کند.

کارشناس تغذیه و سلامت شبکه بهداشت و درمان آستارا نیز مواد مغذی موجود در برنج قهوه ای را ویتامین های گروه، E، B، K و فیبر و پروتئین اعلام کرده و می گوید : این مواد بر کارکرد قلب، دستگاه گوارش و عضلات اثر مثبت دارند و به کاهش کلسترول زائد در خون و همچنین قند خون کمک می کنند.

وی برنج قهوه ای را به دلیل داشتن سبوس، حاوی کربوهیدرات های مختلف دانسته و می گوید : میزان گلاسیمی این برنج نسبت به برنج سفید کم است و قند آن کمتر در بدن انسان جذب می شود و از این رو مصرف برنج قهوه ای برای افراد دارای قند خون بالا تاکید می شود.

سرپرست جهاد کشاورزی آستارا نیز با اشاره به وجود سبوس و ویتامین زیاد و قند کم در برنج قهوه ای، این رقم را نسبت به برنج های سفید برای سلامتی و بیماران گوارشی بسیار مفید توصیف کرد.

بایرامعلی وصالیان مدیر تنها برنجکوبی تولید کننده برنج قهوه ای در آستارا که از خود مصرف کنندگان این محصول است، می گوید: از وقتی که مشخص شد بیماری قند دارم به توصیه پزشک به مصرف برنج قهوه ای روی آوردم و اکنون ناراحتی خاصی ندارم و پزشک معالجم نیز  برنج قهوه ای مصرف می کند و هر وقت نزد او می روم،  مقداری از این نوع برنج برایش می برم.

او می افزاید : برنج قهوه ای را از رقم مرغوب هاشمی استحصال می کنیم و این دو از نظر قیمت تفاوتی با هم ندارند اما طعم نوع قهوه ای آن به علت سبوس دار بودن قدری با برنج سفید متفاوت است و شاید مصرف آن برای نخستین بار مطلوب به نظر نرسد اما خیلی زود به خوردن آن عادت می کنید.

وصالیان صدور پروانه بهداشت و شماره استاندارد برای این نوع برنج را دلیل بر سلامت و کیفیت آن دانست و افزود: برنج قهوه ای تحت نظارت مستمر مسئول فنی تولید می شود و دانشگاه علوم کشاورزی گیلان مراحل تولید آن را طی دوره های متعدد آموزش داده است.