گیلان امروز- جاجرود بهشت نجارها است، از ابتدا تا انتهای آن با عطر چوب و صدای تق‌وتوق ابزارها و چهره مردانی که با مدادی پشت گوش‌شان و عینک باریک نوک بینی‌شان به چوب‌های برش‌خورده نگاه می‌کنند پر شده، تا چشم کار می‌کند این بهشت مردانه است و ورود به آن دشوار؛ اما چند سالی است که مرزها شکسته شده و انتهای کوچه شبنم سعیدآباد، حال‌وهوای دیگری دارد، کارگاه ۷۵ متری «فاطمه پیوسته کناری» حالا در میان اهالی سعیدآباد کارگاهی شناخته‌شده است که حتی قدیمی‌های محل روی آن حساب ویژه‌ای باز می‌کنند، برگ برنده‌ای که نصیب هر کسی نمی‌شود.

فاطمه پیوسته کناری متولد ۱۳۶۸ فریدونکنار در استان مازندران است، کارشناس صنایع‌دستی و کارشناس‌ارشد هنر اسلامی، او و همسرش مصطفی هر دو نجارند و شغل‌شان هم منبع درآمد آنها است و هم تعلق‌خاطرشان به زندگی.

 در گفت‌وگوی پیش رو، فاطمه به‌عنوان یک نجار زن از لایه‌های پیدا و پنهان این شغل، دشواری‌ها، چرایی ورود و چگونگی بقاء در آن می‌گوید.

نجار بودن همان‌قدر هیجان‌انگیز است که ما از بیرون می‌بینیم؟

-جواب این سوال بستگی به میزان علاقه‌تان به کاری دارد که به‌عنوان شغل‌ آن را پذیرفته‌اید. در هر حرفه‌ای اگر عاشق کارتان باشید تمام لحظات برای شما هیجان‌انگیز هستند، برای من هم همین‌طور است، اما صادقانه این که کار بسیار سنگینی است، هم جسمی و هم ذهنی، چون ساخت هر قطعه یا اشیایی با وسیله دیگر متفاوت است و محاسبات فنی، زیبایی‌شناسانه و فیزیکی مخصوص به خودش را دارد.

اگر صنایع‌ دستی نمی‌خواندید باز هم وارد این کار می‌شدید؟

-گرایش تحصیلی من "چوب" بود و با این حرفه در دانشگاه آشنا شدم، همیشه کارهای عملی و ساخت‌وساز برایم جذاب بوده و هست ولی هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم که وارد این حوزه بشوم، چون آشنایی‌ با آن نداشتم، اما سال آخر دانشگاه فهمیدم این کار همان کاری است که می‌توانم در آن تماماً خودم باشم.

برای شروع به چه سرمایه و تجهیزاتی نیاز داریم؟

-پروسه ساخت باعث می‌شود شما به ابزار زیادی نیاز داشته باشید، اما همیشه راه‌حل‌هایی مثل برون‌سپاری بخش‌هایی از کار وجود دارد که می‌تواند به کم کردن هزینه‌ها کمک کند، این راه‌حل‌ها را خودتان در گذر زمان و براساس تجربه به دست می‌آورید. تنوع کار در این حوزه گسترده است و درصورتی که امکانات لازم فراهم نباشد می‌توانید سراغ فنونی بروید که به هزینه‌کرد و ابزار کمتری نیاز دارند؛ مثل منبت یا معرق که حتی در فضای خانه هم می‌توان انجام داد.

چه عواملی به سودآوری در این کار کمک می‌کنند؟

-دو اصل مهم، تجربه کاری و کیفیت اثری است که تولید می‌کنید، هرچه این دو عامل را جدی‌تر بگیرید زودتر هم به سود می‌رسید، یک عامل مهم دیگر که به خود شخص بستگی دارد توانایی پرزنت (معرفی) است، به‌عنوان تولیدکننده یا خالق یک اثر هنری باید با شیوه‌های بازاریابی و ارتباط با مخاطبان آشنا باشید تا در بازار هدف محصول‌تان شناخته شوید، هرچه شناخت عمومی بیشتر باشد توسعه برندتان هم با سرعت بیشتری به کمک مخاطبان‌تان انجام می‌شود.

توصیه‌تان برای علاقمندان آموزش‌ استادمحوری است یا ورود از طریق دانشگاه؟

-فضای آکادمیک و مباحث تئوری آن به شما اجازه آزمون و خطا برای کسب تجربه نمی‌دهد، من آموزش استادمحور را بیشتر می‌پسندم چون دقیقاً در فضای کارگاه و با امکانات تخصصی فعالیت می‌کنید.

خودتان ابتدا با کار بزرگ و صنعتی شروع کردید یا به مرور وارد ساخت صنعتی شدید؟

-من با کار خراطی شروع کردم و اولین دستگاهی که خریدم هم دستگاه خراطی بود، تولیدات اولیه من ظروف خراطی‌شده بودند، به مرور بقیه ابزارها را خریدم و کارم به سمت تولیدات بزرگ و صنعتی رفت، در حال حاضر محصولات تولیدی کارگاه من طیف وسیعی را شامل می‌شود، میز ناهارخوری، کمد و سرویس خواب، انواع ظروف، در و پنجره‌های اُرسی و بسیاری موارد دیگر سفارش‌هایی بوده که در طول این سال‌ها ساختم. البته من در رابطه با ساخت محصولات صنعتی آموزش دیده بودم و هدفم از ابتدا تولید محصولات بزرگ بود.

نگاه جنسیتی چقدر در این کار حاکم است؟

-این حقیقت که مردان از لحاظ قدرت بدنی نسبت به زن‌ها قوی‌ترند اجتناب‌ناپذیر است و طبیعتاً این تفکر روی نگاه مردم اثرگذار بوده، اما امروزه بیشتر از توانایی ساخت، طراحی و تفکر پشت کار مهم است که خب زن یا مرد بودن هیچ دخل و تصرفی در آن ندارد و شما بیشتر به خاطر ایده‌ تایید می‌شوید تا اجرا؛ تکنولوژی کمک کرده تا در این چند دهه بیشتر ساخت‌وسازها ماشینی شوند و سختی کار نسبت به گذشته کم شده است.

برخورد اولیه مردم وقتی متوجه می‌شوند نجار هستید چطور است؟

-خیلی برای‌شان جذاب است و اشتیاق نشان می‌دهند، سوال‌های مختلفی می‌پرسند که خب این نحوه برخورد برای من خوشایند و جالب است.

چقدر در این سال‌ها به‌عنوان یک نجار زن از طرف خانواده و نزدیکان جدی گرفته شدید؟

-متاسفانه در جامعه ما به دلیل نبود آموزش کافی و کمبود سطح بهداشت اجتماعی، نگاه جنسیتی وجود دارد که بزرگترین مانع بانوان محسوب می‌شود. اما هدف من بزرگ‌تر از آنی بود که خودم را زیر سایه این چالش متوقف کنم. خوشبختانه در حال حاضر علاوه بر خانواده و آشناها، حتی غریبه‌ها هم به من و مسیرم اعتماد دارند. معتقدم انسان نهایتِ استعداد و توانایی است و مرد یا زن بودن خللی در این توانایی ایجاد نمی‌کند، هر زمان که برچسب جنسیت را از خودمان برداریم، دیگر جنسیت یک معیار برای سنجش توانمندی افراد نخواهد بود.

کمی درباره نقش خانواده‌تان بگویید، چه واکنشی در برابر انتخاب‌تان داشتند؟

-همیشه از سمت خانواده اعتمادبه‌نفس و حمایت زیادی دریافت کردم، اما شروع این کار از طرف من برای آنها ریسک بالایی محسوب می‌شد، درنهایت همسرم آن اعتمادبه‌نفس لازم را به من داد و با پیگیری و استمرارش، کمک کرد تا در حوزه کاری فعال و موفق شوم که آرزویم بود. از طرف دیگر خودم هرگز به این فکر نکردم که از پس این کار برنخواهم آمد، هیچ زمانی برای من سوال نشد، فقط به علاقه‌ام نگاه کردم، همین.

به‌عنوان نجار زن بازار این کار را چطور ارزیابی می‌کنید؟

-سفارش‌هایی که به من داده می‌شود متنوع‌اند و تقریباً تمام محصولات چوبی را شامل می‌شوند، اگر امکانات کافی داشته باشید و ایده‌هایتان را با بهترین کیفیت و متریال (مواد ساخت) بسازید بازار بسیار خوبی دارد، چون چوب متریال اصلی کار شما است و کمتر کسی وجود دارد که به آن بی‌علاقه باشد، بیشتر افراد دوست دارند یک کار چوبی هم که شده در خانه‌شان داشته باشند.

چطور بازاریابی می‌کنید؟ نقش فضای مجازی را در توسعه این کار چطور می‌بینید؟

-بیشتر فروش و سفارش‌های من از طریق معرفی انجام می‌شود، فضای مجازی خیلی در این حرفه اثرگذار بود که متاسفانه به دلیل تصمیم‌های اخیری که برای شبکه‌های اجتماعی در کشور گرفته شد، پتانسیل بیزنس مارکت بسیار بالایی را از دست دادیم و الان خیلی از مشاغلی که در ارتقای گردش پولی کشور مثمرثمر بودند، حتی اسمی ازشان نیست. همه جای جهان فضای مجازی پلتفرم‌های تخصصی برای به اشتراک گذاشتن مهارت‌ها و معلومات و چرخه مدیریت دانش فراهم کرده، در کشور ما به دلیل دیدگاه‌ها و مصلحت‌اندیشی‌ها این فضا از مردم گرفته شده‌است. به همین دلیل ترجیح می‌دهم تمرکزم روی توسعه دانش و ارتقای مهارت کارم باشد تا چیزی که خطر فیلتر شدن آن ممکن است بیشترین آسیب را به توسعه اهدافم وارد کند.

درباره جنبه‌های مثبت و منفی این کار برای‌مان بگویید.

-مهم‌ترین امتیاز این کار اعتمادبه‌نفس زیادی است که به شما می‌دهد، اثری راخلق می‌کنید که فقط در ذهن‌تان بوده و حالا نمود عینی پیدا کرده، شما آزادانه در کارگاه هر چیزی را که بخواهید با دستان خودتان می‌سازید که خب تجربه بسیار خوشایندی است. جنبه‌ منفی این کار مثل باقی مشاغل، بالا رفتن قیمت متریال و ابزارها است، به دلیل نبود ثبات در بازار هر لحظه ما با قیمت‌های جدید و مشکلات تامین مواد مواجه هستیم.

چطور مهارت‌تان را توسعه می‌دهید؟ آموزشِ بیشتر می‌بینید یا با تجربه پیش می‌روید؟

-در این کار شما تا ابد شاگرد خواهید ماند چون چوب موجودی زنده است و هر لحظه شما را با چالش جدیدی مواجه می‌کند، پس درس گرفتن از اساتید، منابع مکتوب، طبیعت و هر عنصر الهام‌بخشی می‌تواند مهارت‌تان را افزایش دهد.

شما مازندرانی هستید، آیا از هنرهای بومی مازندران در آثارتان استفاده می‌کنید؟

-بله قطعاً، مازندران به دلیل اقلیم طبیعی و تنوع درختان و چوب‌ها از مراکز مهم هنرهای چوبی بوده و هست. این هنرهای فاخر با از بین رفتن اکوسیستم موجود در جنگل‌های هیرکانی که شناسنامه تمدن زمین به شمار می‌آیند، در حال فراموشی است. یکی از تخصص‌های من در حوزه ساخت، گره‌چینی است که کاربرد آن در پنجره‌های‌ ارسی خانه‌های مازندران رایج بود و تقریباً در بیشتر خانه‌های شهری و روستایی گره‌چینی داشتیم. از مهم‌ترین رسالت‌های من که استادم به من محول کرده احیای این هنر از یاد رفته است، چون این هنر هم رو به فراموشی است و هم نماینده هنرهای چوبی زادگاهم محسوب می‌شود.‌

شما و همسرتان چطور کارهای خانه و کارگاه را تقسیم می‌کنید؟

-ما در هیچ بخشی از زندگی، کاری را صد در صد روی دوش همدیگر نمی‌گذاریم، هر کاری باشد با هم انجام می‌دهیم و هیچ کاری به طور خاص برای کسی نیست. هر دو خودمان را مسئول زندگی‌مان در کارگاه و خانه می‌دانیم و این تعامل باعث می‌شود نه‌تنها فشار کار روی یک نفر نباشد، بلکه فرصت پیشرفت برای هر دو نفر فراهم شود.

به نظرتان  برای بقاء در این حوزه باید چه کاری انجام داد؟

-من هر روز مطالعه کردن در حوزه کاری و به‌روز شدن مداوم در کار را توصیه می‌کنم، درنهایت شما بعد از سال‌ها کسب تجربه، دانش و مهارت امضای شخصی خودتان را در آثارتان دارید که نماینده پیشرفت و توسعه کار شما خواهد بود.