محسن پاک‌آیین

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاریخ ۲۸/۰۴/ ۱۴۰۱ در دیدار آقای ولادیمیر پوتین با تأیید سخنان رئیس‌جمهور روسیه درباره ضرورت راه‌اندازی خط آهن رشت- آستارا، این کار را موجب تکمیل خطِ حمل ونقلِ شمال- جنوب و به نفع هر دو کشور دانستند.

احداث خط آهن رشت – آستارا یکی از طرح های مهم در حوزه حمل و نقل است که پس از استقلال جمهوری آذربایجان همواره از محورهای مذاکرات تهران-باکو بوده و از دوره ریاست جمهوری آقایان هاشمی رفسنجانی و حیدر علی اف مورد توجه روسای جمهور فقید دو کشور قرار داشته است. آقای‌ حیدر علی‌اف‌ در خاطرات خود با اشاره به دیدار با ‌ رهبر معظم‌ انقلاب‌ اسلامی در تاریخ ۱۹/۰۲/‌ ۱۳۸۱ در مورد ایجاد خط ارتباطی‌ شمال‌ ـ جنوب‌ از طریق‌ خط آهن‌ از روسیه‌ به‌ شمال‌ ایران‌ و در نهایت‌ بندرعباس‌ و جاده‌ ارتباطی‌ باکو ـ آستارا می گوید: «با انجام‌ این طرح ها، همکاری‌ دو کشور بسیار گسترش‌ می‌یابد.»

انتقال کالا از طریق راه آهن، نسبت به انتقال از طریق جاده، مزیت های بسیاری در زمینه های امنیت، سرعت و قیمت، داشته وهزینه های ریلی نسبت به هزینه های دریایی و جاده ای بسیار کمتر است. جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت خاص ژئوپولتیک خود، حلقه اتصال آسیا به اروپا و آفریقا بوده و احداث خطوط ریلی، اهمیت جایگاه ترانزیتی ایران در منطقه را مضاعف می سازد.

تکمیل دالان شمال - جنوب با احداث خط آهن رشت- آستارا نه تنها موقعیت ارتباطی ایران را ارتقا می دهد بلکه کشورهای حاشیه خلیج فارس،آسیای مرکزی و قفقاز، هند، پاکستان، افغانستان را به دریای سیاه و اروپا متصل می کند. سالیانه حداقل ۲ میلیون تن بار از این مسیر می تواند حمل شود و این اتفاق تحول عمده ای را در حمل و نقل بین المللی و منطقه ای و ارتقای مبادلات بازرگانی به وجود می آورد. همچنین با راه اندازی این طرح ریلی، حمل و نقل کالا در مقایسه با مسیر دریایی به ۲۵ روز کاهش خواهد یافت و این وضعیت، کاهش ۳۰ درصدی هزینه را به همراه خواهد داشت.

میزان ترافیک پیش بینی شده در سال اول بهره برداری از محور رشت- آستارا حدود سه میلیون تن بار و دویست هزار نفر مسافر است که در سال های بعد به چهار میلیون تن بار و پانصد هزار نفر مسافر افزایش خواهد یافت. در حال حاضر از هندوستان و کشورهای اروپایی میلیونها تن کالا در مدت شصت روز به حوزه قفقاز ترانزیت می شود که با تکمیل دالان شمال - جنوب این مدت به ده تا چهارده روز کاهش می یابد.

احداث راه آهن رشت - آستارا به طرح دالان جنوب - غرب و پیشرفت اقتصادی بندر چابهار نیز کمک کرده و حمل و نقل از مسیر ایران از مسیر اقیانوس هند را تسهیل می کند. با توجه به جنگ اوکراین و ناامنی در بخش هایی از دریای سیاه، استفاده از مسیر ایران برای کشورهای اروپایی نیز حائز اهمیت خواهد بود.

مرحله اول این مسیر، تحت عنوان خط آهن آستارا – آستارا در فروردین ۱۳۹۷ و با حضور مجازی روسای جمهوری ایران و آذربایجان افتتاح شد. در این مرحله، مسیر ریلی آستارای آذربایجان به طول هفت کیلومتر به آستارای ایران و با سرمایه گذاری جمهوری آذربایجان متصل گردید. در تاریخ ۱۵ اسفند همین سال نیز مرحله پایانی خط آهن قزوین- رشت راه اندازی شد و این اتفاق نقطه امیدی برای احداث خط آهن رشت- آستارا ایجاد کرد.

برای احداث خط ریلی رشت - آستارا به طول ۱۶۵ کیلومتر، هزینه ای معادل یک میلیارد دلار برآورد شده که جمهوری آذربایجان آمادگی خود را برای سرمایه گذاری (فاینانس) به مبلغ پانصد میلیون دلار، اعلام کرده است. با توجه به ابراز علاقه آقای پوتین برای راه اندازی این مسیر، می توان روی مشارکت مالی روسیه نیز حساب کرد.

چنانچه مرحله دوم خط آهن رشت- آستارا در مسیر رشت- انزلی به مسافت ۳۵ کیلومتر ظرف یک سال آینده راه اندازی شود، تقویت حمل و نقل ترکیبی(دریا-جاده-ریل) نه تنها به درآمدزائی کلان در سطح کشورخواهد انجامید بلکه موجب پیشرفت اقتصادی استان گیلان نیز خواهد شد.

خط آهن رشت – آستارا نه تنها محور دوستی ایران و جمهوری آذربایجان بوده بلکه موجب تقویت سیاست همسایگی ایران و توسعه مناسبات با کشورهای مجاور بخصوص روسیه خواهد شد. دستور آقای رئیسی رئیس جمهور به معاون اول برای تسریع در اجرای دالان ترانزیتی مهم رشت- آستارا که بعد از دیدار با آقای پوتین صادر شد، در همین رابطه حائز اهمیت تلقی می شود.

نکته آخر اینکه مردم ایران و منطقه انتظار دارند در دولت سیزدهم مراحل اجرایی ساخت راه‌آهن رشت ـ آستارا آغاز و به پایان برسد و گام بلندی در مسیر مقاوم سازی اقتصاد و خنثی سازی تحریم های ظالمانه آمریکا علیه ایران، برداشته شود.