گیلان امروز- تلسکوپ فضایی هابل امسال سی و یک ساله شد و به منظور بزرگداشت این روز، تیم هابل عکسی زیبا از یک ستارۀ متغیر آبی درخشان که “ای جی کارینا” نام دارد، منتشر کرد.
۳۱ سال پیش اولین تلسکوپ فضایی موسوم به هابل در یک برنامه مشترک بین ناسا و سازمان فضایی اروپا توسط شاتل دیسکاوری به فضا پرتاب شد. نام این تلسکوپ از نام کیهانشناسی به نام «ادوین هابل» گرفته شد. هابل یکی از بزرگترین و پرکاربردترین تلسکوپها به شمار میآید. هابل اولین تلسکوپی است که میتوان آن را در فضا تعمیر کرد و تاکنون حدود پنج بار روی آن تعمیرات صورت گرفته است. آخرین ماموریت تعمیراتی هابل در سال ۲۰۰۲ میلادی انجام شد. در این ماموریت با تعویض بخشهایی از تلسکوپ فضایی، کارایی آن به میزان زیادی افزایش یافت. در این ماموریت صفحات خورشیدی تلسکوپ فضایی که آسیب دیده بودند، تعویض شدند.
تلسکوپ هابل چگونه از اعماق جهان عکاسی کرده است؟
منبع تغذیه نیروی الکتریکی که انرژی تلسکوپ را فراهم می کرد به کلی تعویض شد و برای این کار برق تلسکوپ فضایی برای اولین بار در فضا و ارتباطش با مرکز کنترل و فرماندهی روی زمین هم قطع شد. همچنین در این مأموریت، دوربین فروسرخ NICMOS که به دلیل مشکل سیستم خنککننده بلااستفاده مانده بود، تعمیر و راهاندازی شد. علاوه بر همه این اصلاحات مهندسان ناسا دوربین بسیار قوی جدید خود موسوم به دوربین پیشرفته نقشهبرداری را روی تلسکوپ فضایی نصب کردند .
عکسهای خارق العاده این دوربین، تا مدت ها مورد بحث مجامع علمی جهان بود. تلسکوپ فضایی هابل هم مانند بسیاری از ماموریتهای فضایی موفق دیگر بیشتر از آنچه که پیشبینی میشد، کار کرده است و زمزمهها درباره بازنشستگیاش به گوش میرسد. تمام فعالیتهای تلسکوپ فضایی هابل توسط پایگاههای زمینی کنترل میشوند.
نقطه مرکزی تمام عملیاتها تیم عملیات پرواز است که در مرکز پرواز فضایی گودارد واقع در مریلند، قرار دارد. گرفتن عکسهای رنگی با تلسکوپ فضایی هابل بسیار پیچیدهتر از گرفتن این عکسها با دوربین معمولی است. اولین تفاوت آن است که هابل هرگز از فیلم رنگی استفاده نمیکند بلکه با استفاده از آشکارسازهای الکترونیکی خود نور را از فضا جمع آوری و ثبت میکند.
عکسهای ارسالی هابل ترکیبی از ترکیب چند عکس سیاه و سفید به نمایندگی رنگهای مختلف نور به وجود میآیند. پنج ابزار دقیق تلسکوپ هابل یعنی دوربینها، طیف نگارها و حسگرهای رهنمایی بسیار دقیق به طور هماهنگ و مجزا از هم کار میکنند تا عکسهای عالی را از دورترین نقاط هستی به ما برسانند. هر کدام از ابزارها برای مشاهده جهان از راهی منحصربهفرد در نظر گرفته شدهاند.
برخی معتقدند که تلسکوپ هابل مهمترین ابزار ساخته شده در کل تاریخ علم است. دادههای این تلسکوپ در سال ۲۰۱۹ به نگارش تقریباً هزار مقاله علمی منجر شد و همچنان در خط مقدم اکتشاف است. اخترشناسان پیش از پرتاب آن در سال ۱۹۹۰ عمر دقیق کیهان (۱۰ میلیارد یا ۲۰ میلیارد سال) را نمیدانستند. بررسی ستارههای تپنده توسط هابل این محدوده را کوچک کرد و حالا به دقت میدانیم که جهان ۱۳٫۸ میلیارد سال پیشینه دارد. این رصدخانه نقشی محوری در آشکار کردن انبساط شتاب گیرنده کیهان بازی کرد. کشفی که برای پژوهشگران جایزه نوبل به ارمغان آورد و شواهد قطعی از وجود سیاهچالههای بزرگ در مرکز کهکشان را فاش کرد.