گیلان امروز- بی‌تعارف، ظرفیت گردشگری گیلان بعنوان یک مقصد بارز سفر محدود است و نمی‌تواند بطور همزمان پذیرای ده‌ها میلیون گردشگر باشد از این‌رو به اعتقاد کارشناسان و برنامه‌ریزان؛ توزیع و مدیریت سفر نیاز گردشگری گیلان در برهه جدید است.

اگرچه گردشگری صنعتی پول ساز، اشتغال‌زا و معرف کشور در جهان است اما هجوم مسافر به یک مقصد گردشگری با بروز عواملی چون ترافیک، انباشت زباله، انبوه چادرهای مسافرتی که چهره ای نازیبا به شهر و منطقه می دهد و اختلال در معابر عمومی حلاوت گردشگری را برای شهروندان تلخ و نارضایتی آنان را موجب می شود.

چادرهای مسافرتی در حاشیه بوستان کشاورز رشت، لباس‌های خیس پهن شده مسافران روی بوته‌های چای و گاردهای استخر لاهیجان و هجوم مسافران به پارک نزدیک تالار مرکزی رشت به سوژه‌های سایت‌های محلی در فضای مجازی تبدیل شده بود که در ورودی توتستان های بولوار رسالت رشت بگو مگوی بانویی با مسافرانی که لباس هایشان را روی شاخه‌های درختان توت این بولوار پهن کرده بودند توجه شهروندان را جلب می‌کند.

خود را ژاله صفری معرفی کرده و می گوید : قدمشان خوش! اما خوب است حرمت شهر و شهروندان را حفظ کنند؛ تمام چهره شهر بهم ریخته است ببینید کاروانی به گیلان سفر کرده اند و در خیابانی که درختانش روح را تازه می‌کند اتراق کرده و لباسهای‌شان را روی شاخه‌های درختان توت پهن کرده‌اند.

وی می‌گوید: با نرم افزارهای جدید حتی بکرترین راه های روستایی نیز درامان نمانده و با نزدیک شدن به بازگشایی مدرسه‌ها در همان راه‌ها هم برای رسیدن به شهرهای اطراف در ترافیک مسافران می‌مانیم؛ حتی در روزهای معمولی هفته که هیچ تعطیلی در پیش نبود فرزندانم مسیر تهران - رشت را که باید چهار ساعته طی می کردند ۱۱ ساعت در راه بودند و این وضعیت هجوم مسافران، هیچ فایده ای برای شهروندان گیلان ندارد.

مدیریت سفر نیازمند هم اندیشی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان ضمن خبر دادن از رشد بیش از ۱۰۰ درصدی مسافران ورودی به استان می‌گوید: با این حجم مسافر غافلگیر شده‌ایم  و همه بخش های استان از ییلاقات تا مناطق روستایی و شهرها مملو از مسافر است.

ولی جهانی می گوید : بدون احتساب مسافران شهریور ماه بیش از ۳۲ میلیون مسافر تنها در پنج ماهه نخست سال وارد استان شدند.

وی در گفت و گو با ایرنا، بخش اعظم پارک خوابی مسافران را فرهنگی می داند و می گوید: گیلان به لحاظ ظرفیت اقامتی مشکلی ندارد؛ سه هزار و ۳۳۰ تاسیسات گردشگری در استان فعال است بیش از ۲ هزار خانه مسافر، ۱۳۰ اقامتگاه بومگردی و ۸۴ اقامتگاه بومگردی در حال ساخت در استان وجود دارد اما متاسفانه، امسال حجم مسافران در معابر عمومی بسیار زیاد است.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان می گوید: مدیریت سفر جزو سیاست های کلان و نیازمند برنامه ریزی است؛ جلسات هم اندیشی در این خصوص ادامه دارد و بعد از پشت سر گذاردن این پیک سفر تصمیمات جدی تری در خصوص مدیریت سفر اتخاذ می شود.

سفر آب و هوا عوض کردن است، چرا هزینه کنیم؟

اما در میان ماشین هایی که در کنار پارک ملت رشت به طور متوالی سکنی گزیده اند ماشین های میلیاردی نیز به چشم می خورد و البته مالکان بسیاری از این خودروها حاضر به مصاحبه نشدند اما بصورت جسته گریخته می گویند: هزینه هتل ها بسیار گران است و سفر آب و هوا عوض کردن است.

آنان معتقدند:چرا برای یک سفر بایستی این قدر هزینه کنیم و عده ای نیز از نیاز سفر می گویند و در کنارش پارک گزینی را نتیجه شرایط بد اقتصادی می دانند.

سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی پاشنه آشیل گردشگری

فروکش کردن کرونا از ابتدای سال ۱۴۰۱ فصلی نو برای گردشگری گیلان رقم زد و در اتفاقی دور از انتظار دروازه های استان در نوروز ۱۴۰۱ به روی بیش از هفت میلیون مسافر گشوده شد و این موضوع شوق و شکایت جامعه میهمان و میزبان را در پی داشت.

مونا اسالم نژاد جامعه شناس درباره نیازمندی‌های گردشگری گیلان به ایرنا گفت: اگر دقت کنید در بسیاری از مسائل همچون ترافیک تا بیکاری و طلاق و مواردی از این دست ابتدا مشکل و مساله ایجاد می‌شود و سپس به دنبال راهکار آن می‌گردیم.

وی با بیان اینکه مشکلات ما در حوزه گردشگری ریشه ای چندین دهه ای دارد و به یکباره رخ نداده است، اظهار داشت: درباره گردشگری تا جایی که من اطلاع دارم با توجه به سابقه چندین ساله حضور گردشگران از سایر نقاط ایران در سواحل شمالی کشور، طرح‌های پژوهشی انگشت شماری اجرا شده‌اند که یافته‌های گران قیمتی در اختیار مسئولان ذیربط قرار می‌دهد. 

اسالم نژاد گفت: در اشاره به نکات مثبت و منفی گردشگری باید بدانیم آیا گردشگری ما یک گردشگری پایدار است یا ناپایدار و متناوب که رسیدن به جواب این سوال می تواند ما و مدیران را در جهت دهی ها و تصمیم سازی ها راهنما باشد.

این جامعه شناس ادامه داد: هنگامی که گردشگری ما شکل ناپایدار به خود بگیرد حتماً دارای فواید کوتاه مدتی نظیر ایجاد اشتغال، بالا رفتن هم‌پذیری، افزایش انسجام و نظایر آن خواهیم بود اما به عنوان مثال در زمینه ایجاد اشتغال در صورتی که نتوان به شکل مستمر روی درآمد ناشی از حضور گردشگران حساب کرد، امکان تثبیت و تقویت زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های نهفته در گردشگری نیز وجود ندارد در نتیجه مزایای کوتاه مدت گردشگری دارای خصوصیاتی همچون عدم تداوم، بی‌ثباتی و عدم جامعیت خواهد بود. 

به گفته او، این در حالی است که مضرات گردشگری ناکارآمد می‌تواند دائمی، شدید و چند جانبه باشد؛ به عنوان مثال، در بحث فرهنگ که مقوله بسیار مهمی در میان جنبه‌های پیامدی گردشگری است، چنانچه عناصر فرهنگی که متعارض با فرهنگ میزبان هستند با شدتی بیش از حد وارد جامعه شود می‌تواند موجب گسست و شکاف‌های فرهنگی شود.

اسالم نژاد گفت: از نظر تاثیرات متقابل بین گردشگران و افراد بومی نیز به نظر می‌رسد تقابل این دو فرهنگ می‌تواند در کنار جنبه‌های مفید خود موجبات فاصله گرفتن افراد بومی از هویت قدیمی خود شود؛ همچنین حضور گردشگران به نوعی بازار مصرفی اضافه بر بازار متعارف در اختیار تولیدکنندگان بومی قرار می‌دهد که بدین ترتیب قادر می‌شوند با سهولت بیشتر و مبالغ بالاتر اقدام به فروش محصولات خود نمایند.

وی اظهار داشت: به رغم این موارد مثبت و منفی، احساس می‌شود مشکل اصلی نبود سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مشترک و منسجم و نیز اجرای درست برنامه‌ریزی‌ها میان متولیان امر است.

الزام توزیع گردشگر و افزایش مقاصد گردشگری

بعد از پشت سر گذاردن نوروزی شلوغ با آغاز فصل تابستان دهها میلیون گردشگر وارد گیلان شدند و چهره شهرها و جاده های گیلان به طور واضحی دگرگون شد و ایجاد برخی شرایط و تنگناهای ناشی از این حضور موجب آزردگی جامعه بومی را فراهم کرد و در این خصوص ایرنا گیلان به گفت و گو با فرزاد رشیدی محقق گردشگری مشاور پروژه های توسعه مدیریت مقاصد سفر و همکار پروژه های گردشگری بین المللی نشست.

وی در گفت و گو با ایرنا بیان کرد: کرونا فروکش کرد انرژی مردم برای سفر به یکباره رها شد و حجم زیادی از مسافر کشور را فراگرفت و در این بین مقاصدی چون گیلان و مازندران در صدر مقاصد سفر گردشگران قرار گرفتند که چه بسا بسیار بیش از ظرفیت و امکانات این مناطق است.

وی اظهار داشت: در بحث مدیریت سفر توزیع گردشگر بسیار مهم است بطوریکه در توزیع سفر و توزیع گردشگری می بایست مقاصد جدید معرفی شود؛ برای نمونه کشور آذربایجان برای کنترل ورود گردشگر از گردشگران ایرانی ویزا می خواهد چرا که محدودیت مقصد سفر دارد اما کشور ترکیه خلاف آن است، نه تنها ویزا نمی خواهد بلکه با افزایش مقاصد گردشگری سعی در جذب گردشگر ایرانی دارد.

مشاور معاون وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، توزیع گردشگر را برای جلوگیری از هجوم مسافر به یک یا چند نقطه بسیار حائز اهمیت دانست و گفت: کشور ما و استان گیلان مقاصد گردشگری را باید افزایش دهد که توزیع مناسب‌تری صورت بگیرد؛ هم در سطح کشور که فشار سفر بر مناطق شمالی کمتر شود و هم در خود استان های شمالی می بایست مقاصد گردشگری جدید معرفی شود که بار سفر بر یک یا چند مکان متمرکز نشود.

رشیدی گفت: امسال اولین سالی بود که اعلام تکمیل ظرفیت برای برخی از شهرستان ها و استان ها صادر شد که این خود مدیریت سفر است و تلاش می شد جریان های گردشگری را به دیگر مناطق سوق دهد یا از ورود گردشگران به برخی مقاصد جلوگیری کند؛ این توزیع اتفاق خوبی در بخش مدیریت سفر و لازمه آن ایجاد مقاصد جدید است. 

 وی ادامه داد : برخی مقاصد سفر شلوغ نیز خود با ارائه خدمات متفاوت مانند ایجاد "تخفیف در وجه " در زمان کمی مسافر و بالابردن قیمت در پیک سفر زمینه توزیع گردشگر و مدیریت سفر را فراهم می کنند.

 این محقق گردشگری با بیان اینکه سفر یک مقوله عمومی و همگانی است، می‌گوید: چادر خوابی مسافران علاوه بر وجه فرهنگی که در واقع دیدگاه است وجه دیگری نیز دارد، حق سفر برای همه است، نمی توان افرادی که درآمد پایین دارند را بخاطر نوع اقامت از سفر منع کرد؛ همه اقشار مردم با هر سطح درآمدی حق سفر دارند ولی باید برای این افراد هم برنامه‌ریزی کرد.

رشیدی ایجاد کمپینگ برای مسافران را بخشی از بازار سفر می داند و می گوید: در برخی از کشورهای خارجی در پمپ بنزین‌ها جاهایی وجود دارد که فاضلاب کمپرها گرفته می شود اما ما در ایران چنین چیزی نداریم چون توجه ما در کشور به این بخش گردشگری کم رنگ تر است.

وی ادامه می دهد: امسال تغییرات مطلوبی در خصوص مدیریت توزیع انجام شده و این موضوع علمی‌تر پیگیری می شود اما با این وجود برای همه بخش های بازار باید برنامه ریزی شود نخست کمپینگ ها ایجاد شود دوم، اجازه ندهند به هیچ وجه در مکان های عمومی چادر بزنند چون وجهه شهر بهم می ریزد و برای شهروندان ایجاد مزاحمت می شود.

 وی عنوان می کند: چنین چیزی را هیچ جای دنیا نداریم که گردشگر هر کجا بخواهد چادر بزند و از سویی باید به سیاست های بازاریابی مقاصد توجه شود، بطوریکه در خیلی از کشورهای دنیا روی بخش هایی از گردشگری سرمایه گذاری می کنند.

وی با اشاره به تلاش برای ثبت جهانی ماسوله در گیلان گفت: در بحث ماسوله یکی از مشکلات، وجود گردشگران خارج از ظرفیت بُرد منطقه است که این موضوع از نگاه ارزیابان یک نقطه منفی تلقی می شود لذا بر این اساس از همه دفاتر خدمات مسافرتی کشور خواسته شد تا نیمه مهرماه از بستن تور مسافرتی به این مقصد سفر در گیلان خودداری کنند.

رشیدی می گوید: در حوزه گردشگری پایدار ظرفیت معینی برای پذیرش وجود دارد بیش از آن ظرفیت هم کیفیت گردشگری پایین‌تر می‌آید هم جوامع محلی منطقه تحت فشار قرار می‌گیرند؛ لذا گردشگری فقط بسته به آمدن مسافر نیست و تامین ارزاق، مدیریت پسماند، ترافیک نیازمند برنامه‌ریزی است؛ در گردشگری پایدار باید به استراتژی فکر کرد که چه فعالیت‌هایی می‌توان آثار مثبت گردشگری را به حداکثر و آثار منفی گردشگری را به حداقل برسانیم.

سفر نشان گیلان است و خاطرات شمال آنچنان در نوستالژی مردمان سرزمین های دور و نزدیک رخنه کرده که واژه شمال، خود به تنهایی زایش حس خوشایند شالی، جنگل، باران، عطر خوش هیزم و باران در هیاهوی شکفتن پامچال ها و ... است اما این روزها با فراهم آمدن برخی زیرساخت های گردشگری چون آزاد راه شمال، سفر به گیلان سهل تر شده بطوریکه گاه مردمان خطه شمال نه تنها بهره ای از گردشگری نمی برند بلکه تنها سهمشان از گردشگری آلایندگی محیط زیست، ترافیک سرسام آور، چهره ناخوش شهری، گرانی و ...دیگر آثار منفی است. 

با اعلام حتی یک روز تعطیلی، آزادراه قزوین - رشت چنان حجم سنگین ترافیک را تجربه می کند که واژه قفل برایش اندک است و گاه نگرانی دسترسی به موارد اضطراری چون پلیس، امداد و ... غم افزا می شود و آنچه از برآیند کلام مصاحبه شوندگان در این گزارش حاصل شد برنامه ریزی و سیاستگذاری برای گردشگری مثمر، مهیا ساختن مراکز اسکان امن و ارزان و پذیرش مسافر به قدر ظرفیت می تواند توسعه گردشگری و درآمدزایی را به نفع جامعه میزبان و شوق سفر را برای جامعه میهمان همراه داشته باشد.