جمعه, 10 فروردین 1403
جمعه, 10 فروردین 1403
Friday, 29 March 2024
روزنامه گیلان امروز [ شماره ۶۴۷۷ ]

 

 

بخش اقتصاد- از اعلام رسمی آغاز اجرای قانون هدفمندسازی یارانه ها، نزدیک ۱۱ سال می گذرد. طی این سال ها، همواره استفاده از ظرفیت اجرایی این قانون برای افزایش تولید، اشتغال و بهره وری و همچنین ارتقاء شاخص های عدالت اجتماعی مورد تاکید واقع شده است.

از سوی دیگر، انتقاداتی بر شیوه اجرای قانون هدفمندسازی یارانه ها نیز وارد شده و اکثر صاحبنظران و کارشناسان، شیوه در پیش گرفته شده را مغایر با ارتقای عدالت اجتماعی دانسته اند. برای مثال یکی از انتقادات برجسته این است که اعطای یارانه برابر به آحاد جامعه باعث می شود که نیازمندان تحت پوشش واقعی قرار نگیرند.

منتقدان شیوه کنونی، ایجاد تورم، کسری بودجه، کاهش رشد اقتصادی، عدم تخصیص منابع و مشکلاتی از این قبیل را از مهمترین پیامدهای این شیوه پرداخت می دانند که دامن اقتصاد کشور را گرفته است.

در بسیاری از کشورها، تولیدکنندگان چه در بخش صنعت و چه در بخش کشاورزی از انواع مختلف یارانه برای داشتن توان رقابت با محصولات مشابه خارجی برخوردار می شوند. یارانه به معنای واقعی کلمه می تواند در خدمت اقتصاد و مردم جامعه باشد. اما این مهم، زمانی قابل تحقق است که شکل و شیوه توزیع آن منطقی و درست باشد.

 مقدار یارانه، چگونگی پرداخت آن و مهمتر از همه، اینکه به چه کسانی تعلق می گیرد و به چه کسانی تعلق نمی گیرد، جزو مهمترین موضوع های اقتصادی کشور در سال های اخیر بوده است.

به طور کل می توان یارانه های اعطایی به مردم را در ۲ دسته پنهان و آشکار تقسیم بندی کرد. یارانه پنهان آن دست از یارانه ها را شامل می شود که به کالاهایی مانند آب، برق، بنزین، کالاهای اساسی و غیره تعلق می گیرد.

در نحوه محاسبه یارانه پنهان اختلاف وجود دارد. به همین خاطر اعداد و ارقام متفاوتی از سوی مراجع مربوطه عنوان می شود. در آخرین گزارش سازمان برنامه و بودجه در لایحه بودجه ۱۳۹۸ میزان یارانه پنهان ۶۴۹ هزار میلیارد تومان بوده است. البته بر مبنای نرخ دلار ۸ هزار تومانی. اکنون که نرخ دلار بیش از ۲۰ هزار تومان است مقدار یارانه پنهان نیز بسیار بیشتر از این مقدار است.

در این مورد معاون اول رییس جمهوری هفته گذشته پیش اعلام کرد: دولت ایران یارانه های پیدا و پنهان زیادی دارد. بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان و بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه آشکار پرداخت می کنیم.

همه مردم به شکل یکسان از آن بهره مند نمی شوند. برای مثال کسی که یک خانه بزرگ دارد و برق و آب بیشتری مصرف می کند بهره بیشتری از یارانه های آن نیز خواهد داشت. یا افرادی که فاقد خودرو هستند از یارانه بنزین بهره ای نمی برند. این مساله به نوعی بیانگر توزیع ناعادلانه ثروت ملی در جامعه است.

طبق دیدگاه کارشناسان، میزان یارانه پرداختی به صورت پنهان بسیار بیشتر از یارانه نقدی و آشکار است. پس در مجموع افراد ثروتمند یا سه دهک بالای جامعه به مراتب یارانه ای بیشتر از افراد ضعیف و دهک های پایین دریافت می کنند. در جدول زیر میزان بهره مندی دهک های هزینه ای از یارانه پنهان بخش انرژی آمده است. دهک اول که پایین ترین هزینه را دارد از ۵.۰۶ درصد و دهک دهم از ۱۴.۸۲ درصد یارانه انرژی بهره مند هستند.

به همین خاطر، در بحث یارانه ها کمک به توزیع عادلانه درآمد و افزایش رفاه اقشار کم درآمد، از مهمترین چالش های آن به حساب می آید.

یارانه های پنهان در سایه مشکلات بودجه ای، بودجه عمرانی و زیربنایی جایگاه مهمی در ساختار بودجه های سالیانه و همچنین در پیشبرد برنامه های توسعه دارد. واقعیت این است که یارانه های پنهان سهم این بخش از بودجه را تقلیل می دهد.  به علاوه، برای بخش تولید نیز آسیب زا است. رقم هنگفتی که از خلال مصرف انرژی و غیره به عنوان یارانه پرداخت می شود باید به تولید اختصاص یابد. اما پدیده یارانه های پنهان تولید را به نفع مصرف تضعیف می کند. 

برای مثال، هر ساله بخش قابل توجهی از بودجه کشور به پرداخت یارانه انرژی و کالاها و خدمات اساسی اختصاص می یابد که بیشتر بیانگر مصرف است تا تولید.کارشناسان اقتصادی معتقدند که این امر یکی از بزرگترین موانع افزایش وزنه بخش عمرانی بودجه و استفاده از درآمدهای کشور برای افزایش رشد و توسعه اقتصادی است.

مجموعه عوامل یاد شده، به علاوه برخی مسائل و مشکلات دیگر دولت را بر آن داشته که برای حذف یارانه دهک های بالا، حذف یارانه های پنهان، رساندن یارانه به دست نیازمندان واقعی مصمم باشد.

البته این کار نیازمند فراهم بودن شرایط لازم به ویژه زیرساخت های فنی و قانونی است. به علاوه، شیوه کار نیز بسیار مهم است. برای مثال حتی اگر دولت از طریق پرداخت یارانه های پنهان بتواند قیمت کالاهای اساسی را کنترل کند، پایین نگه داشتن این قیمت ها از یک سو، می تواند مصرف کالاها را افزایش داده و بدین ترتیب میزان یارانه پرداختی نیز افزایش پیدا کند و از سوی دیگر همان تفاوت های بین دهک های درآمدی نیز تکرار خواهد شد.

این موضوع هم به معنای وارد آمدن فشاری دائمی و فزآینده بر بودجه دولت است، که در نهایت دولت را از نظر مالی با عدم توان پرداخت مواجه می کند و هم توزیع ناعادلانه یارانه ها را در پی خواهد داشت.

بنابر این، می توان در حالت ایده آل، انتظار ۲ پیامد را داشت: هم تولیدکنندگان در فضای رقابتی تری فعالیت کنند و هم مصرف کننده های نیازمند یارانه نیز در چگونگی مصرف یارانه خود اختیار بیشتری خواهند داشت.

در این حالت می توان انتظار رونق تولید را داشت. اما واقعیت این است که چنین پیامد مثبتی فقط در صورتی که سایر شرایط اقتصادی فراهم باشد رخ خواهد داد و اگر شرایط اقتصادی مناسب نباشد (مثل زمان رکود اقتصادی) تورم شدید می تواند به سرعت نقش یارانه های نقدی در افزایش قدرت خرید یارانه بگیران را از بین ببرد. 

به اشتراک بگذارید:

نظر شما:

security code
طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان