مختار جباری

بى تردید شخصیت میرزا شخصیتى قابل احترام است ، ترکیبى از شجاعت و اخلاق ، دلسوزى براى مردمانش و گذشت از هر آنچه داشت براى آنچه باور داشت شخصیتى ستودنى از میرزا ساخته است. اما همه آنچه از فضائل شخصیت میرزا میدانیم و مى ستائیم دلیلى بر آن نمى شود که اگر پروژه میرزا که در نهایت به آن نقطه دردناک رسید ، نمى رسید آن پروژه در جهت منافع تمامیت ایران تمام مى شد. بسیارى از رهبران جنبش ها، جریانات و کشورها، شخصیت هاى ستودنى دارند و حتى کوشش هاى جان نثارانه شان همیشه قابل احترام است اما پروژه ها شان چه بسا روبه تباهى بوده است. چه گوارا همیشه برایم قابل احترام است و حتى اگر روزى کاره اى میشدم در این شهر دلم مى خواست نام یکى از خیابان هاى شهر را به نام چه گوارا بگذارم اما این حقیقت را نمى توان کتمان کرد که پروژه چه گوارا اگر جهان گیر می شد اکنون جهانى داشتیم به وسعت کوبا و کره شمالى . کلاه مان را به احترام این حماسه هاى بشرى بر میداریم و براى شان تعظیم مى کنیم اما همه این احترام و تعظیم سبب آن نمى شود که  بفهمیم و بدانیم که چه بسا پروژه هاى این حماسه سازان ، کاروان بشرى را لزوماً  راه به روشنایى نمى بردند.

میرزا کوچک را پس از انقلاب ابتدا چپ گرایان مصادره به مطلوب کردند و در سال هاى اخیر مذهبیون تلاش در مصادره به مطلوبش دارند.

پروژه میرزا نیاز به نقادى دارد نه حماسه سرایى . در دهه هفتاد در سفرى پژوهشى به باکو به اسنادى از مناسبات و مروادات میرزا با سران شوروى دست یافتیم ، اگر عمرى بود و توانستم  این اسناد را براى مطالعه گردآورى کنم تلاش خواهم کرد براى سال آینده مقاله اى در خصوص پروژه میرزا با رویکرد به تحدید و تهدید تمامیت ایران بنگارم .