نسیم طواف زاده

کنوانسیون تغییر اقلیم پس از نشست سران زمین ۱۹۹۲ مصوب شد و اولین کنفرانس شرکت‌کنندگان یا طرف‌ها (COP-Conference of the parties) بعنوان نهاد مرجع تصمیم‌گیری کنوانسیون سال ۱۹۹۵ در برلین برگزار شد.

این کنفرانس اهدافی کلیدی تعیین کرده که باید در طول COP27 نیز بررسی شود. یکی از اهداف اصلی، تعهد به محدود کردن گرمایش جهانی به زیر ۲ درجه سانتیگراد و چگونگی حفظ هدف ۱.۵ درجه سانتیگراد بود. اهداف کلیدی دیگر شامل رسیدگی به رویدادهای شدید اقلیمی مانند سیل و آتش‌سوزی جنگل‌ها، با هدف تقویت “برنامه جهانی برای اقدام در زمینه سازگاری” و نیز تامین مالی و حمایت در زمینه مقابله با آثار تغییر اقلیم و در نهایت همکاری برای اجرای اهداف COP26 است. رویکرد کوپ۲۷، با توجه به کوپ‌های قبلی که بیش‌تر بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای محدودکردن آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم توجه داشتند، رویکرد تازه‌ای است.

در ۲۶مین کنفرانس شرکت کنندگان، کشورها توافق کرده بودند که فورا اقدامات بیش‌تری برای جلوگیری از افزایش خطرناک دمای جهانی انجام دهند. اما اقدام سریع محقق نشده و پیامدهای تغییرات آب و هوایی -از جمله سیل‌های مرگبار در پاکستان، خشکسالی در ایالات متحده، قحطی در آفریقا و امواج گرما در سراسر جهان- به طرز دردناکی قابل مشاهده است.

این نشست پیمان گلاسکو را بین نزدیک به ۲۰۰ کشور ایجاد کرد؛ در این کنفرانس از کشورها درخواست شد تا به اهداف کنفرانس ۲۶ پایبند بمانند و از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود تا پایان سال ۲۰۲۲ کاهش دهند تا به هدف افزایش دمای جهانی به زیر ۱.۵ درجه سانتی‌گراد در مقایسه با سطوح قبل از انقلاب صنعتی، نزدیک شوند.

این کنفرانس همچنین به کشورهای ثروتمندی که به وعده ده ساله کمک به کشورهای در حال توسعه و تحویل سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۰ برای افزایش سازگاری با تغییر اقلیمی عمل نکرده بودند، هشدار داد و از آن‌ها خواسته شد که تا سال ۲۰۲۵ حداقل دو برابر بودجه خود را برای برنامه سازگاری اختصاص دهند.

در حاشیه مذاکرات رسمی ده‌ها توافق بین کشورها و شرکت ها منعقد شد. بیش از ۱۰۰ کشور توافق کردند که انتشار گاز متان را تا ۳۰ درصد در این دهه کاهش دهند، ۱۳۰ کشور دیگر متعهد شدند که جنگل‌زدایی را تا سال ۲۰۳۰ متوقف کنند و میلیاردها دلار برای این تلاش اختصاص دهند. ده‌ها کشور دیگر متعهد شدند که کارخانه‌های زغال‌سنگ و فروش خودروهای بنزینی خود را طی چند دهه آینده متوقف کنند.

۱۱۹ کشور از جمله ایالات متحده و اتحادیه اروپا متعهد به کاهش ۳۰درصدی انتشار گاز متان از سطح سال ۲۰۲۰ تا سال ۲۰۳۰ شدند. اما طبق گزارش موسسه منابع جهانی، تنها ۱۵ مورد از آن‌ها، برنامه‌های مشخصی را برای انجام این کار ارائه کرده‌اند.

چین در برابر فشار برای اعمال تعهدات خود مبنی بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای قبل از سال ۲۰۳۰، مقاومت کرده است. اقدامی که با هدف کاهش فوری انتشار گازهای گلخانه‌ای برای جلوگیری از فاجعه گرم شدن کره زمین متناقض است. به علاوه بیش از ۱۰۰ کشور در سال گذشته متعهد شدند که تا سال ۲۰۳۰ به جنگل‌زدایی پایان دهند. اما جنگل‌زدایی آمازون در سال گذشته به بالاترین سطح خود از سال ۲۰۰۶ رسیده است و داده‌های اولیه دولت نشان می‌دهد که در ۹ ماه اول سال ۲۰۲۲، ۲۳ درصد افزایش یافته است. کنگو هم که قول داده بود حفاظت از جنگل‌ها را پس از COP26 بهبود بخشد، در عوض اعلام کرد که قصد دارد مناطقی از جنگل‌های بارانی بکر و زمین‌های زغال‌سنگ نارس غنی از کربن را برای حفاری نفت و گاز باز کند.

گام‌هایی نیز برداشته شد ایالات متحده در سال جاری، قانونی را برای سرمایه‌گذاری ۳۷۰ میلیارد دلاری برای دور کردن کشور از سوخت‌های فسیلی به سمت انرژی‌های بدون آلاینده مانند انرژی باد، خورشیدی و هسته‌ای تصویب کرد. انتظار می‌رود که ایالات متحده برای رسیدن به هدف خود برای کاهش حداقل ۵۰درصدی گازهای گلخانه‌ای کم‌تر از سطح سال ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۲۵ نزدیک شود. همچنین به نقل از رویترز در آستانه کاپ ۲۷، سال گذشته ۲۰۰ کشور در برنامه NDC توافق کردند که به تعهدات خود برای کاهش گازهای گلخانه‎ای عمل کنند اما تنها ۲۲ کشور از جمله کره جنوبی، اندونزی و استرالیا به این تعهدات پایبند ماندند. برزیل هم در ماه مارس طرحی را ارائه کرد که در واقع به خودش اجازه انتشار گازهای گلخانه‌ای بیش‌تری از تعهدات قبلیش داد. ۲۷ کشور اتحادیه اروپا یا سومین آلاینده بزرگ جهان، وقتی دیدند توان تحقق اهداف را ندارند، آن را یک سال تا پایان ۲۰۲۳ به تعویق انداختند.

ایران یکی از کشورهای تاثیر‌گذار و آسیب‌پذیر از تغییر اقلیم است که مسئولیت مواجهه با این آسیب‌ها برعهده سازمان حفاظت محیط‌زیست است، و کمیته فرعی تغییر اقلیم پانزده سال پیش شکل گرفته اما این مساله آن‌طور که باید در اولویت اقدامات نیست. ایران هم در کاپ ۲۶، حضور داشت.

۱۰ روز پیش هم یک توده ابر ساطع‌کننده متان در جنوب تهران توسط ناسا دیده شد. معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌ زیست علت این توده را مراکز دفن قدیمی زباله دانست.

داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز هوا و تغییر اقلیم در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها از مکاتبه و نظر سنجی و کسب پیشنهاد از دستگاه‌های اجرایی خبر داده‌ و اذعان داشته که ایران در این اجلاس به دنبال مطالبه گری است و قصد امضای سندی را ندارد.

با این وضعیت در کل جهان شاید نباید انتظار داشت که در COP27 هم به جز تعداد انگشت شماری به تعهدات خود عمل کنند. البته برگزارکنندگان این دوره از کنفرانس، تفاوت آن را با دوره‌های گذشته تلاش برای تبدیل تعهدات به سیاست‌های الزام‌آور اعلام کردند؛ تا بتوانند کشورهای امضاکننده را تحت فشار بین‌المللی ملزم به انجام این تعهدات کنند.