سطوح آمادگی فناوری TRL روشی برای تخمین بلوغ فناوری ها در طول مرحله اکتساب یک برنامه است که در ناسا در دهه 1970 توسعه یافت. استفاده از TRL ها بحث های منسجم و منسجمی را در مورد بلوغ فنی در انواع مختلف فناوری ممکن می سازد.
یک فناوری در طی یک ارزیابی آمادگی فناوری تعیین میشود که مفاهیم برنامه، الزامات فناوری، و قابلیتهای فناوری نشانداده شده را بررسی میکند TRL ها بر اساس یک مقیاس از 1 تا 9 هستند که 9 بالغترین فناوری است.
هدف اولیه استفاده از سطوح آمادگی فناوری کمک به مدیریت در تصمیم گیری در مورد توسعه و انتقال فناوری است. باید به عنوان یکی از چندین ابزار مورد نیاز برای مدیریت پیشرفت فعالیت تحقیق و توسعه در یک سازمان نگریست.
از جمله مزایای TRL ها:
درک مشترکی از وضعیت فناوری ارائه میدهد
مدیریت ریسک
برای تصمیم گیری در مورد تأمین مالی فناوری استفاده می شود
برای تصمیم گیری در مورد انتقال تکنولوژی استفاده می شود
برای فناوریهای پیچیدهای که مراحل مختلف توسعه را در بر میگیرد، طرح دقیقتری به نام ماتریس مسیر آمادگی فناوری توسعه داده شده است که از واحدهای پایه به برنامههای کاربردی در جامعه میرود. هدف این ابزار نشان دادن این است که سطح آمادگی یک فناوری مبتنی بر فرآیندی کمتر خطی اما در مسیری پیچیدهتر از طریق کاربرد آن در جامعه است.
پیرامون موضوع فناوریها تقسیمات فراوانی صورت گرفته است در اینجا چند نوع از این تقسیمبندیها ذکر میشود:
طبقه بندی فناوریها در کسبوکارهای دانشبنیان به قرار زیر صورت میگیرد:
1-فناوری پیشرفته: فناوری پیشرفته به کلیه فناوریهای پیچیده یا پیشرفتهای اطلاق میشود که دارای ویژگیهای زیر باشند:
شدت تحقیق و توسعه و به عبارت دیگر هزینه تحقیق و توسعه نسبت به فروش یا درآمد آنها بسیار بالا است و معمولا ارزش افزوده حاصل از توسعه و تجاری سازی محصولات و خدمات آن ها بالا است. لازم به ذکر است سهم نیروی انسانی دانشی در آن بسیار زیاد است. در این مقام نوآوری مبتنی بر فناوری نقشی کلیدی در توسعه محصولات/ خدمات آن ها دارد و نهایتا سرعت تغییرات چرخه عمر فناوری و نرخ جایگزینی فناوری در آن بالا باشد.
2-فناوری متوسط: فناوری متوسط به فناوریهایی اطلاق میشود که بین فناوریهای پیشرفته و فناوریهای سطح پایین قرار میگیرند.
۳- فناوری سطح پایین: فناوری سنتی به فناوریهایی اطلاق میشود که در سطحی گسترده از جامعه استفاده میشوند و به طور کلی دارای ویژگیهای زیر هستند:
شدت تحقیق و توسعه و به عبارت دیگر هزینه تحقیق و توسعه نسبت به فروش یا درآمد آن ها بسیار کم است در این نوع معمولا ارزش افزوده حاصل از توسعه و تجاری سازی محصولات و خدمات آن ها کم است. سهم نیروی انسانی دانشی در آن بسیار کم است و سرعت تغییرات چرخه عمر فناوری و نرخ جایگزینی فناوری در آن ها کم است.
طبقه بندی فناوریها بر اساس حوزه کاربرد به قرار زیر خواهد بود:
1-فناوری محصول: این فناوریها دربرگیرنده فناوریهایی هستند که در ترکیب محصول/ خدمت بکار گرفته میشوند و معمولا منجر به ارائه محصول یا خدمت مشخص و جدیدی میشوند.
۲- فناوری فرایند: این فناوریها دربرگیرنده فناوریهایی هستند که در فرایند و زنجیره ارزش سازمان برای ارائه محصولات و خدمات استفاده می شوند و بر نحوه و کیفیت ارائه محصولات و خدمات تاثیر گذارند.
طبقهبندی فناوریها از منظر راهبردی به قرار زیر خواهد بود:
1-فناوریهای کلیدی: آن دسته از فناوریها که برای جایگاه رقابتی شرکت حیاتی هستند و معمولا به خود شرکت اختصاص دارند و شرکت را از سایر رقبا متمایز می کنند. این فناوری ها معمولا مزیت رقابت شرکت بوده و در ابتدای دوره رشد در چرخه عمر خود هستند.
۲- فناوریهای پایه: آن دسته از فناوریها که اختصاصی نیستند و برای همه اعضای یک صنعت در دسترس هستند. با این وجود برای طراحی، تولید و تحویل موثر محصولات و خدمات شرکت و سطح کیفیت آن حیاتی می باشند.
۳- فناوریهای پیشگام: آن دسته از فناوریهای نوظهور یا موجود که توانمندی هایی خاص دارند و اگر با فناوریهای کلیدی یا توانمندساز موجود ترکیب یا جانشین آنها شوند فرصتهای رقابتی خاصی ایجاد میکنند. این دسته از فناوریها معمولا هنوز در انتهای دوره نوزادی چرخه عمر خود هستند و توسط رقبای اصلی استفاده نشدهاند ولی پتانسیل این را دارند که در آینده ای نزدیک به فناوری کلیدی و مزیت رقابتی آینده، تبدیل شوند.
۴- فناوریهای جنین (اولیه): این فناوریها همان فناوریهای نوظهوری هستند که در ابتدای دوره نوزادی خود بوده و معمولا در حال حاضر صرفا در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و به صورت تحقیقات پایه ای به آنها پرداخت میشود.